Steeds meer mensen doen op de een of andere manier aan wetenschap. Burgerwetenschap - of citizen science - heeft hierin een belangrijk aandeel. Het is een actieve en doordachte bijdrage van het publiek aan onderzoek. Citizen science-projecten doen een beroep op vrijwilligers voor crowdsourcing, data-analyse en dataverzameling. Het idee is om grote taken op te breken in begrijpelijke onderdelen die iedereen kan uitvoeren.

Een van de omvangrijkste voorbeelden is Zooniverse, een website waarvoor ik werk waarop verschillende wetenschappelijke projecten draaien. Gebruikers kunnen elk project kiezen dat hen leuk lijkt - van helpen te begrijpen hoe sterrenstelsels ontstaan over data classificeren van tropische cyclonen, tot echte kankerdata analyseren. De onderwerpen van onderzoek gaan van astronomie, klimaat, humane wetenschappen en natuur tot biologie. Iedereen kan bijdragen aan deze cruciale onderzoeksonderwerpen door foto's of data te classificeren.

Zooniverse heeft een community van meer dan 850.000 mensen, die door de jaren heen participeerden aan meer dan 20 citizen science-projecten. Om een idee te geven: in 2013 kregen zij samen voor elkaar waar één onderzoeker vijftig jaar voor nodig zou hebben. Mensen blijken de projecten te waarderen, maar ze zijn dan ook stuk voor stuk degelijk vormgegeven en weldoordacht. De projecten streven naar kwalitatieve resultaten en slagen daar langzaam maar zeker in. 

Maar wat houdt de term citizen science eigenlijk in?  

Even geleden mocht ik spreken op een evenement over citizen science,  georganiseerd door de British Science Association. Spreken over burgerwetenschap is moeilijker dan ik had gedacht. Zo zijn er talrijke projecten die zichzelf bestempelen als citizen science, maar waarvan ik aanvoel dat dit onterecht is, en omgekeerd. Zo vind ik bijvoorbeeld niet dat het downloaden van een screensaver om de data van iemand anders te verwerken een authentiek citizen scienceproject is. Een tijdje geleden heb ik een discussie gevoerd over de correcte definitie van citizen science. Daar ben ik tot de conclusie gekomen dat het ‘een actieve en doordachte bijdrage is van het publiek aan wetenschappelijk onderzoek’.

Zooniverse deelt ingewikkelde taken op in kleinere componenten die voor iedereen verteerbaar zijn. We maken de problemen minder abstract, zonder ze uit context te brengen. Zo kan je, als je dat wil, lezen waarom je precies sterrenstelsels, kankercellen of historisch papyrus klasseert, en wie er achter deze projecten zit. De deelnemers hebben vaak weinig met de academische wereld te maken, en ze participeren in:

  • Crowdsourcing
  • Massa-participatie
  • Het verzamelen van data
  • Het analyseren van data

Fold.it en Eyewire zijn uitstekende voorbeelden van crowdsourcingprojecten waarbij data geanalyseerd wordt (net zoals Zooniverse). EBird is dan weer een voorbeeld van een project waar data verzameld wordt. Via de webtool Randomise Me kan je massa-participatieprojecten opzetten voor het massaal verzamelen van data. Bij al deze projecten zijn  deelnemers volledig op de hoogte van wat ze inhouden. Het project Blackatown Bees toont dan weer aan dat je ook kinderen kan inzetten om data te verzamelen en te analyseren. Al deze projecten tonen perfect hoe burgerwetenschap in zijn werk gaat.

"Het doel van burgerwetenschap is onderzoek en ontdekking. Niet bereik of educatie"

Citizen science heeft op zijn minst ‘burgers’ of vrijwilligers nodig. De afgelopen jaren hebben we bij Zooniverse veel bijgeleerd over onze vijwilligers. Waarom nemen ze deel? Waarom steken ze tijd in de projecten? Het voornaamste dat we leerden, is dat mensen oprecht een bijdrage willen leveren aan de wetenschap. Zelf vind ik het niet moeilijk te begrijpen waarom zij een kostbaar deel van hun vrije tijd willen opofferen, maar toch vind ik het hartverwarmend. We leerden ook dat niet iedereen evenveel bijdraagt - verre van. Sommige deelnemers doen amper iets, terwijl andere gebruikers ontzettend aanwezig zijn. Maar bij online projecten vormt dit geen enkel probleem. We leerden ook de relevantie van schaalgrootte. Soms heb je 500.000 vrijwilligers nodig, vaak heb je aan 500 meer dan genoeg. Dat moet je goed beseffen voor je doorgaat met je project.

"Soms heb je 500.000 vrijwilligers nodig, vaak heb je aan 500 meer dan genoeg. Dat moet je goed beseffen voor je doorgaat met je project"

Het doel van citizen science moet onderzoek en ontdekking zijn. Niet bereik of educatie, waar mensen onze website vaak voor verwarren. Het doel van bereik en educatie is het publiek informeren en laten bijleren, en vaak kan citizen science daar inderdaad een tool voor zijn. Deze overlapping fascineert me, maar ik ben geen docent en ik vermoed dat ook enkel zij erin slagen om onderwerpen succesvol aan te snijden in een klas. Maar dat is iets anders.

Bovenal leerden we dat je niet zomaar projecten kan lanceren en achterover gaan leunen. Als website kan je veel kliks binnenrijven zonder daar iets nuttigs voor te hoeven doen. Authenticiteit is erg belangrijk. Je deelnemers doen niet zomaar mee. Oprechte deelname aan de wetenschap is noodzakelijk in een tijdperk waar kwantiteit vaak boven kwaliteit gaat. Ons motto bij Zooniverse is dat we nooit de kostbare tijd van vrijwilligers mogen verspillen. Nu gebleken is dat het grote publiek op een eenvoudige manier een bijdrage kan leveren aan onderzoek via het internet, is het een must om nieuwe internetprojecten kwalitatief te houden.

We staan aan de start van de renaissance van burgerwetenschap. Na honderden jaren van insectenverzamelaars en vogelspotters (ook zeer belangrijk werk, voeg ik er haastig aan toe), is het eindelijk mogelijk om de cognitieve surplus aan te boren - de vrije tijd van gewone mensen - en onderzoek wereldwijd te verspreiden. Ik kijk uit naar de volgende stap. Hopelijk maak ook ik er deel van uit.  

De auteur

Astrofysicus Robert Simpson werkt bij het internationale citizen scienceplatform Zooniverse. Hij is ook de bedenker van .Astronomy, een internationaal samenwerkingsplatform voor astronomen. Hij voert onderzoek naar het onstaan van sterren. Deze tekst verscheen eerder op de website van The Conversation, een onafhankelijke, non-profit journalistieke website die nieuws en achtergrond afkomstig uit de academische gemeenschap publiceert.